Meme kanseri cilt kanserlerinden sonra dünyada ve ülkemizde kadınlarda en sık görülen kanser türüdür.Türkiyede kadınlarda yeni  gelişen kanser türlerinin %23.9 u ,dünya da ise %24.5 i meme kanseridir.Her 8 kadından birisi hayatının herhangi bir devresinde meme kanseri olur.Ülkemizde her yıl 25.000 den daha fazla,dünya da ise 2.300.000 den daha fazla kadında  meme kanseri tanısı konulur . Dünya genelinde 2022 yılında 670.000 kadın meme kanserinden ölmüştür .Meme kanseri  adölesan döneminde de görülebilirse de en sık 50 yaşından sonraki kadınlarda görülür.

  Kadınlarda meme ,her birisi meme başına açılan süt kanalları ve bunlara bağlı süt yapıcı bezlerden oluşan lobullerin bulunduğu 15-25 tane lob denilen yapılar ve bunları destekleyen, destek(bağ) dokusu ve yağ dokularından oluşur.Meme  başının etrafındaki daha koyu renkli bölgeye areola denir.Memenin büyüklüğü her bir kadında farklıdır. Hatta aynı kadında da meme büyüklüğü farklılıklar gösterebilir. 

   Meme kanseri; herhangi bir nedene bağlı olarak bir meme hücresinin  normal özelliğini kaybederek aşırı çoğalmasına bağlı olarak meydana gelir.Normal bir hücre oluştuktan sonra bölünerek çoğalır ,işlevini görür ve ölür. Kanserleşmiş hücre ise daha hızlı olarak çoğalır,normal ölmesi gereken zaman da ölmez ve olduğu yerde birikmeye,etraftaki normal hücrelerin yerini almaya başlar.Böylece kanser dediğimiz,kendisini şişliklerle belli eden tablo ortaya çıkar.Meme kanserinin % 8-10 u genetik olarak aileden  geçen  gen mutasyonu(değişikliği) sonucu oluşur.  Genel olarak meme kanserinin %80 i kanalları döşeyen hücrelerden, %15-20 si ise süt üreten hücrelerden gelişir. Çok nadir olarakta destek dokulardan da gelişebilir. Süt kanalından gelişen kansere duktal kanser,süt yapan hücrelerden gelişen kanserlere de lobuler kanser denir. Başlangıçta kanser hücreleri,  kanal epitel hücrelerinin arasında etrafa yayılmadan bulunur. Bu döneme duktal karsinoma insitu denir.Daha sonra bu kanser hücreleri etrafa dağılmaya başlar. O zaman da buna  invaziv(yayılan) duktal kanser adı verilir.Aynı şekilde lobuler karsinoma insitu ve invaziv  lobuler kanser türleri de vardır. Ayrıca meme başında paget  hastalığı denilen başka bir kanser türü ile meme destek dokularından  gelişen phylloides,sarkoma ve lenfoma gibi  çok daha nadir tipleri de vardır.

   Meme kanseri olma ihtimalini artıran nedenler nelerdir?

a.Meme kanseri  genel olarak kadınların hastalığıdır. Ancak erkeklerde de meme kanseri  gelişebilir. Bütün meme kanseri vakalarının % 1 i kadardır.Erken menstruasyon(regli olmak) görmeye başlayıp geç menopoza giren kadınlar daha çok meme kanserine yakalanırlar.İlk doğumunu daha ileri yaşta yapanlar,az doğum yapanlar ve az emziren kadınlarda meme kanseri riski artar.

 b.Ailesinde (anne,kardeş,teyze,hala gibi)meme kanseri olanlarda hayatının herhangi bir döneminde meme kanseri olma ihtimali  en az 2 kat artar. Meme kanserini % 8-10 u direk aileden geçen değişmiş genlere bağlı olarak geçer. Bu geçişler  genetik testler yapılarak bulunabilir.BRCA1 ve BRCA2 genleri  taşıyanlarda meme kanseri gelişmesi ihtimali çok yüksektir.

c.Hormon replasman tedavisi(östrojen ve progesteron ihtiva eden) 5 yıldan daha uzun süreli kullanılırsa meme kanseri  ihtimalini artırır.

d.Dens memeye (daha çok meme dokusuna sahip meme) sahip olmak

e.Boyun,göğüs ve gövdeye herhangi bir nedenle uygulanan radyasyon tedavisi özellikle 30 yaşından önce uygulandı ise meme kanseri  ihtimalini artırır.

f.Sigara kullanmak

g.Alkol kullanmak

h.Özellikle menapozdan sonra aşırı kilolu(obez) olmak

j.Hareketsiz,aktif olmayan bir yaşam tarzına sahip olmak.Günlük yapılan fizik aktivite ve yürüyüşler meme kanseri ihtimalini azaltır.

k.Daha önceden meme kanseri ameliyatı geçirmiş olanlarda yeni kanser gelişmesi ihtimali daha fazladır.Daha önce yapılan bir meme biopsisinde atipik  hiperplazi mevcudiyeti de kanser ihtimalini artırır. 

   Meme kanserinin evreleri

Meme kanserinde evreleme tümörün ne kadar büyüklükte olduğuna ve ne kadar yayıldığına bağlı olarak değişmektedir.Evreleme  yapılacak tedaviyi  ve beklenen yaşam süresini tahmin etmek açısından önemlidir.

 Evre 0;insitu kanserlerdir.Dokulara hiçbir biçimde yayılmamış,kanserin başladığı yerde durduğu,kanserin en erken halidir.

 Evre 1;memedeki kanser 2 cm den küçüktür ve koltuk altı lenf bezlerine gitmemiştir veya  gitti ise de giden tümör 2 mm.den daha küçüktür.

Evre2A;tümör 2 cm.den daha küçüktür  ve koltuk altındaki 1-3 lenf bezine yayılmıştır. Ya da tümör  büyüklüğü 2-5 cm. arasındadır.lenf bezlerine gitmemiştir.

Evre2B;tümör  büyüklüğü 2-5 cm. arasındadır.koltuk altındaki 1-3 adet lenf bezini de tutmuştur. Ya da tümör 5 cm. den büyüktür,ama lenf bezlerine gitmemiştir.

Evre3A;tümör büyüklüğü 5 cm.ye kadar olabilir ancak koltuk altında lenf bezlerinden 4-9 tanesine veya iman tahtasının(sternum)  kenarındaki  lenf bezlerine(internal mammary lenf bezleri)gitmiştir.Ya da 5 cm.den daha büyüktür ve koltuk altındaki lenf bezlerinden 1-3 adetine gitmiştir.

Evre3B;tümör göğüs duvarına geçmiştir,üzerindeki cilttete kızarıklık ve şişliğe neden olmuştur, yaralar(ülserasyon) gelişmiştir.Bu şekildeki meme kanserine inflamatuar meme kanseri denir. Koltuk altındaki lenf bezlerinden 9 adetinde ya da internal mammary lenf bezlerinde bulunabilir.

Evre3C;tümör koltuk altındaki lenf bezlerinden 10 tanesinden daha çoğuna ve internal mamary lenf bezlerine ve/veya köprücük kemiği altındaki lenf bezlerine yayılmıştır.

Evre4;tümör uzak organlara(kemik,karaçiğer,akçiğer,beyin gibi) yayılmıştır(metastaz yapmıştır).

   Meme kanserinin belirtileri nelerdir?

Meme kanseri hiçbir şikayet yapmadan,belli olmadan yapılan tarama mamografisi ile tesadüfen erken meme kanseri olarak bulunabilir. En sıklıkla görülen bulgu  memede ele gelen düzensiz sınırlı,etraf dokulara yapışık,büyüklüğü değişebilen  kitlelerin olmasıdır.Kitle ya kişinin kendisi tarafından fark edilir veya hekim muayenesi  esnasında doktor tarafından bulunur.Meme başında  içeriye doğru çekilme,çöküntü ve düzensizlik olabilir.Meme başından kanlı, kırmızımzı,kahverengi akıntı olabilir. Akıntı ya kendiliğinden olarak sütyeni kirletir ya da memebaşı ya da areolaya bastırılınca gelir.Meme başında pullanma ya da yara ortaya çıkabilir.Memenin büyüklük ve şeklinde farklılıklar ortaya çıkabilir.Meme üzerindeki ciltte kızarıklık,ödem ve şişkinlikler ya da yaralar(ülserler) ortaya çıkabilir.Koltuk altında yuvarlak, hareketli ya da birbirine yapışık şişlikler olabilir. Genellikle ağrı şikayeti olmaz ancak şişlikler ağrılı da olabilir. Ağrı daha çok ileri evre meme kanserlerinde ortaya çıkar.  

   Meme kanserinde tanı  nasıl konur?

Detaylı alınan  hikaye ve yapılan meme muayenesi sonrasında ,ele gelen şüpheli bir kitlenin ne olabileceğini değerlendirmek için meme ultrasonografisi  ve mamografi yapılır. Meme ultrasonografisi özellikle memesi yogun(dens) ve genç hastalarda daha kıymetli bir tanı aracıdır. Mamografi ,memenin  x ışınlarıyla filminin çekilmesi  işlemidir.Bu işlem ya tarama amacıyla ya da tanı amacıyla yapılır.Özellikle genç hastalarda şüpheli lezyon  varsa tanı için magnetik resonans incelemede(MRİ) yapılabilir.  Mamografide mikrokalsifikasyonlar(kireçlenme) ya da kitle tespit edilirse tanıyı kesinleştirmek için ultrason altında meme ince iğne aspirasyon biopsisi ya da trucut biopsisi yapılır.İnce iğne aspirasyon biopsisi 21 G normal bir enjektör iğnesiyle memedeki kitleden az bir doku alınması işlemidir.Trucut biopsi ise özel bir iğne yardımıyla memedeki  kitleden bir miktar doku alınması işlemidir.Bu doku patologlar tarafından mikroskop altında incelenerek kanser olup olmadığı anlaşılır.Kanser ise  hangi tip kanser olduğu böylece kesin olarak anlaşılır. Kanser tanısı konulduktan sonra ne kadar yaygın olduğunu (evresini) anlayabilmek için kemik sintigrafisi,bilgisayarlı tomografi(BT) ya da pozitron emisyon tomografisi(PET ) yapılır.

    Meme kanserinin tedavisi nasıl yapılır?

Meme kanserinin  tedavisi  tümörün cinsi ve yaygınlığına bağlı olarak değişiklik gösterir.Erken evrelerde  tedavi cerrahidir.Buna hormonoterapi,kemoterpi ve/veya  radyoterapi ilave edilebilir.

Cerrahi tedavi seçenekleri;

 Mastektomi;kanserin olduğu memenin tamamının çıkarılması işlemidir.İleri evre memelerde  uygulanabilir.

 Lumpektomi;kanserli bölgenin etrafında sağlam meme dokusuyla birlikte çıkarılması işlemidir. En sıklıkla yapılan cerrahi türü budur.

 Subkutan mastekromi;meme dokusunun üzerindeki meme başı ve cilt bırakılarak tamamen çıkarılması işlemidir.Daha çok ailesel meme kanseri hikayesi olanlarda ilerde gelişebilecek meme kanserlerini önlemek amacıyla koruyucu  olarak yapılır.

 Koltuk Altı(aksiller) lenf bezi işaretlemesi ve örnek alınması;koltuk altındaki lenf bezleri meme kanserlerinin öncelikli olarak yayıldığı yerlerdir. Kanserin buraya yayılıp yayılmadığını anlamak için bazı özel boya maddeleri  memedeki kitlenin içine ya da yanına verilir. Meme kanserinin gitmesi muhtemel lenf bezlerinden öncelikli olarak boyanan 1-3 tanesi örnek olarak çıkarılır ve mikroskop altında patolog tarafından incelenir.

 Koltuk Altı(aksiller) lenf bezlerinin çıkarılması;meme kanseri koltuk altı lenf bezlerine yayılmışsa  bunlar değişik seviyelerde yapılan ameliyatlarla tamamen çıkarılması işlemidir.

 Kemoterapi;cerrahi olarak memede bulunan  kanseri kitlesi,  meme çıkarılmadan önce kitleyi küçültmek amacıyla veya  kitle çıkarıldıktan sonra  kalması muhtemel kanser hücrelerini ortadan kaldırmak için verilir.

 Hormonoterapi;gelişen meme kanseri kitlesinde östrojen,progesteron, human epidermal büyüme faktörü reseptörü(HER2) araştırılır. Eğer varsa bu grup hastalara antihormonal ilaçlar tedavi amacıyla veya kanserin tekrar etmemesi için koruyucu olarak verilir.

 Akıllı(targeted) ilaç tedavisi;HER2 pozitif olan meme kanserli hastalara tedavi ve koruyucu olarak akıllı ilaçlar tek başına,hormonoterapi ile  ya da kemoterapi ilaçlarıyla birlikte verilebilir.

 İmmünoterapi;immün sistemi aktif hale getirerek kanserin tedavi edilebilmesi gayesiyle verilen tedavi biçimidir.